Ters psikoloji nedir? Sorusunun cevabı kısaca; bireyin yapmak istemediği bir eylemin, bu teknik kullanılarak yapılmasını sağlamaktır.
Ters psikoloji bir başka manada ise; bir konu hakkında yapılmasını istediğimiz durumun tam tersi yönde hareket ederek karşı tarafın yapmasını sağlamaktır. Sosyal psikolojinin konusu olan bu teknik ilk olarak psikolog JackBrehm tarafından ortaya konmuştur.
Bir nevi manipülasyon olarak değerlendirilebilecek olan bu teknik hedeflenen davranışın yasaklanması, hedeflenen davranışın sorgulanması ve hedeflenen davranışın teşvik edilmesi gibi 3 farklı formu mevcuttur.
Ters psikoloji nedir? İnsanların, özgürlüklerinin elinden alındığı düşüncesi ve kontrolün azaldığı hissi ile harekete başlaması, ters psikolojinin etkisi ile olmaktadır. İnsanın kontrol mekanizmasının zorlandığı ve kontrol edebilmenin zor olduğu durumlarda ters psikoloji ortaya çıkmaktadır.
Ters psikoloji, test edilmesi zor olduğunda genellikle fayda göstermektedir. İş yerinde daha fazla kontrole sahip olmak isteyen patron, öğrencileri okulda test etmek isteyen öğretmen, çocuklarını kontrol etmek isteyen ebeveynler aslında bilinçli veya bilinçsiz şekilde bu tekniği kullanmaktadır.
Bazı reklamlarda yine aynı şekilde ters psikoloji tekniğini kullanmaktadır. Hoşumuza gitsin ya da gitmesin, bilinç altımız bu reklamlara tıklamak isteye biliyor. Bu tür reklamlara tanık olanlar, gerçekte ne bulunduğunu tahmin etmekte zorluk çekebilirler. Algılarımız bunu geç algılayarak daha sonra durumu analiz edebilir. Ama öte yandan, siz de baskı altında ilerliyorsunuz aslında. Fark etmemiş olsanız bile, bu teknikleri hayatınızın bir noktasında denemiş olmalısınız.
Ters Psikoloji Nasıl Yapılır
Ters psikoloji uygulamasının olumlu olduğu gibi olumsuz yönleri de mevcuttur. İstenilen davranışın bireye yaptırılması olumlu taraftır. Birey istenilen davranışı yerine getirirken mutsuzdur. Uygulama esnasında içsel motivasyon kesinlikle yoktur.
Birey manipüle edildiğini fark ettiği zaman, uygulayıcıya karşı güven kaybı yaşar. Belli bir süre sonrasında iletişimi dahi kesebilir.
Uygulanan bu teknik geçici çözümler sunar. Sürdürülebilir değildir. Sürekli kullanılmak istendiğinde sönmeye neden olur ve kişi üzerindeki etkisini kaybeder.
Ters psikoloji bazı kişilerde etkili olmaktadır. Bu kişiler şunlardır;
- Kontrol etmekten hoşlanan ve bu duyguyu önemseyen kişiler üzerinde etkili olmaktadır.
- Söylenenlere ya da iletilenlere uymama eğiliminde olan kişiler üzerinde etkilidir.
- Dürtülerine mantığından daha fazla önem veren kişiler üzerinde etkilidir.
- Kendi iç seslerine daha çok önem veren kişiler üzerinde etkilidir.
- Duygusal yapıya sahip kişiler üzerinde etkilidir.
- Aşırı güven duygusu oluşmuş kişiler üzerinde etkilidir.
- Çok çabuk etki altında kalan kişiler üzerinde etkilidir.
Ters psikoloji bir manipülasyon tekniğidir. Uygulanan manipülasyonun sınırları olmalıdır. Sürekli olarak bu şekilde davranarak insanların güven duygusunu zedeleme imkânı doğurulmuş olur. Ayrıca;
- İlişkilere zarar verme.
- Güvensiz biri olarak görülme.
- Sosyal hayattan ve çevreden dışlanma.
- İkna edilen kişi tarafından artık değer görülmeme.
- Söyleneni yapma.
- Yapılan davranışların etkilerini görememe.
- Davranış sonucunda zarar görme.
Ters psikoloji nedir? Sorusu hakkında daha fazla bilgi almak için Beylikdüzü psikolog hizmetinden yararlanabilirsiniz.
Ters Psikolojinin Temel İlkeleri
Ters psikolojinin temel ilkelerinden biri “ters tepki yaratmak” prensibidir. Yani, kişiye istenmeyen bir davranışı yapmaması söylendiğinde, kişide tam tersi bir tepki oluşturulabilir. Örneğin, “Sakın bu odaya girmeyin!” dendiğinde, kişide merak uyandırarak odanın içine girmesi beklenir.
Bir diğer temel ilke ise “seçenek sunma” prensibidir. Kişiye sadece istenmeyen davranışın yapılmaması gerektiği değil, aynı zamanda alternatif davranışlar da sunularak seçenekler sunulur. Bu sayede kişiye kontrol yetkisi verilir ve istenilen davranışı seçmesi teşvik edilir.
Ters Psikolojinin Kullanım Alanları
Ters psikoloji, pazarlama ve reklamcılık alanlarında sıkça kullanılan bir tekniktir. Reklamlarda ters psikoloji kullanılarak tüketicilerin ilgileri çekilir ve ürünlerin satışı arttırılır. Örneğin, “Bu ürün sadece cesurların tercihi!” gibi ifadelerle tüketicilerin dikkati çekilir.
Ters psikoloji aynı zamanda eğitim ve danışmanlık alanlarında da kullanılmaktadır. Öğrencilerin motivasyonlarını arttırmak, istenmeyen davranışları azaltmak veya olumlu tutumları teşvik etmek amacıyla eğitimciler ve danışmanlar tarafından ters psikoloji stratejileri benimsenmektedir.
Ters Psikolojinin Etkin Olarak Kullanılması
Ters psikoloji uygulamaları, duygusal zeka ve empati gibi becerilerin geliştirilmesine de katkı sağlayabilir. Kişilerin başkalarının duygularını anlamalarını ve onlara etkili bir şekilde yaklaşmalarını öğretebilir.
Ancak ters psikolojinin etkin bir şekilde kullanılabilmesi için kişilerin duygusal durumlarını, tepkilerini ve düşüncelerini doğru bir şekilde analiz edebilmeleri önemlidir. Ayrıca, insanların hassasiyetlerine saygı gösterilmesi ve etik ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Ters Psikoloji ile Manipülasyon Arasındaki Fark
Ters psikoloji, insanları istenilen yöne yönlendirmek amacıyla psikolojik stratejilerin tersine kullanılmasını ifade ederken, manipülasyon ise başkalarını kandırmak, etkilemek veya kontrol altına almak amacıyla bilinçli bir şekilde planlanan davranışları kapsar.
Manipülasyon genellikle karşı tarafın farkında olmadığı, duygusal olarak zarar görebileceği veya rızasız bir şekilde gerçekleşen bir süreç iken, ters psikoloji genellikle daha hafif ve mizahi bir yaklaşımla gerçekleştirilir. Manipülasyonun genellikle kötü niyetli olduğu düşünülürken, ters psikoloji daha pozitif bir amaçla kullanılabilir.
Ters Psikoloji Örnekleri ve Uygulama
Ters psikoloji örnekleri çok basittir aslında. Uygulamak isterken algıyı fark ettirmemek ise oldukça önemlidir. Burada amacımız istediğimiz sonucun tam tersine bir davranış sergilemekten geçer. Bazen bu sözleri çocuklarını beslemeye çalışan annelerde veya babalarda görebilir. Bu yemeği yemeyi asla bitiremeyecek sin! Çocuk aniden kendini bir yarışta bulur ve yemeği bitirmeye çalışır. Sonra yapabileceğini gösterir. Bir zafer kazanır. Buradaki temel soru, istediğimizin tam tersini söyleyerek karşı tarafı istediklerimizi yapması için teşvik etmektir.
Ters psikoloji örnekleri bu şekilde gösterilebilir. Tamda bu yüzden sosyal hayatımızda sıklıkla ters psikoloji ifadesini duyuyoruz. Diğer tarafta bundan etkilenen kişi aslında bunun farkında değil. Ters psikoloji, elbette, sadece rahat bir yiyecek örneğiyle sınırlanmaz. Bu örnek algıyı ve mantığı aktarmanın en basit halidir.
Fakat unutmamak gereken bir konu var! Bu teknikle yakalandığınız zaman ters tepkiler alabilirsiniz. Bu yüzden bu duruma dikkat edilmeli. Bu durum ifşa olduğunda sizin için hiç iyi bir durum olmaya bilir. Bu durumda sizlere nasıl zararları olabilir?
- İlişkilerine zarar verebilirler.
- Size karşı güvensizlik oluşturabilir.
- Sosyal çevrenizde bu bilinir ve size itimat edilmez.
- İkna etmeye çalıştığın kişi seni umursamaz.
- Zamanla ilişkilerin bozulur.
Bu uygulamada dikkat edilmesi gerekenler vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz;
- Ses tonu ve diksiyon iyi ayarlanmalıdır.
- Söylenen sözlerin arkasında durulmalıdır.
- Bu uygulama davranış şekli haline getirilmemelidir.
- İstenilen davranış unutulmamalıdır.
- Herkese karşı bu uygulama geçerli değildir.
- Tartışma içerisine girmekten kaçınılmalıdır.
- Bu uygulama yerine iletişim kurmak denenmelidir.
